touw en tegenslag
touwslaan

1

de tegenslag

Touw van natuurlijk materiaal wordt gemaakt uit vezels van planten en bomen. Op deze foto zie je de vezels van de hennepplant - de vezel van vlas of brandnetel lijkt hier veel op.

Door vezels te spinnen, in elkaar te draaien, ontstaat een garen. De draairichting in de vezels is hier linksom, waardoor er in het garen een slag rechtsom ontstaat.

Door meerdere garens bij elkaar te nemen en gezamenlijk te draaien, in de tegengestelde richting van de slag in de afzonderlijke garens, ontstaat een dikke kardeel: ook ´streng´ genoemd. De kardeel op deze foto is samengesteld uit een bundel van 31 garens. De draairichting is rechtsom, waardoor er in de kardeel een slag linksom ontstaat.

Heel lang is de constructie van touw niet verder gekomen dan de samenstelling tot een kardeel. Het spinnen van vezels en in elkaar draaien van meerdere garens is een techniek die eigenlijk vanzelf ontstaat als iemand vezels in de handen heeft en zal dus al heel oud zijn. Een kardeel heeft echter de neiging om weer open te draaien als de einden niet ergens aan vast zijn gemaakt. Daardoor verdwijnt de grip die de garens op elkaar hebben en vermindert de sterkte in de kardeel.

Op enig moment heeft iemand uitgevonden dat, als er meerdere kardelen elk afzonderlijk extra in gedraaid worden en dan bij elkaar worden gebracht, er een veel betere constructie ontstaat: touw. De slag in het touw is tegengesteld aan die in de kardelen en die tegenslag zorgt er voor dat het touw niet meer uitelkaar draait. Voor ons is het nu heel gewoon, maar je moet maar op het idee komen!

Daarbij is dan wel een extra stuk gereedschap nodig, een kardeelscheider. De meest bekende vorm van een kardeelscheider is de tol en in een touwslagerij zul je die dan ook meestal tegenkomen. Maar de auteur van deze website vindt ook wel eens wat uit, zoals dit model: 'vorkmodel met uitneembaar dwarshout'. Doel van dit apparaat is de drie kardelen van elkaar af houden zolang ze elk afzonderlijk worden ingedraaid.

De slag in de kardelen is linksom, maar door ze rechtsom in te draaien worden ze strakgetrokken en op spanning gebracht. Daarna wordt de kardeelscheider naar voren geschoven. De haak waaraan de drie kardelen vastzitten zal dan linksom draaien, maar de slag in het touw dat wordt gevormd is dan rechtsom. 'Zon geslagen touw', want wij zien de zon ook in deze richting bewegen. Vergroot de foto.

Op de foto hiernaast een touw dat is samengesteld uit vier kardelen. Ook dit touw is 'zon geslagen touw' dus met de slag in het touw rechtsom (oranje pijl). De slag in de kardelen is linksom (rode pijl), dus tegengesteld aan de slag in het touw. Elke kardeel is samengesteld uit garens. De slag in de garens is weer rechtsom (groene pijltje), dus tegengesteld aan de slag in de kardelen. In het midden van dit touw zit nog een dunner touw, de pit. De pit vult de holle ruimte op die tussen vier kardelen zit. De slag in de pit is rechtsom (blauwe pijl), dus tegengesteld aan de slag van de kardelen waar de pit tussen ligt. Al die tegenslag houdt een touw goed in elkaar.

Kun je het nog volgen? Nee, ga dan zelf aan de slag, dan wordt het je wel duidelijk.

© theo